Revalidatiearts Paulien Goossens van revalidatiecentrum Merem in Hilversum noemt het ook wel de thermostaat van je lijf; het onwillekeurig (autonome) zenuwstelsel. Bij veel ex-coronapatiënten die nog steeds klachten ervaren, is dat ontregeld. ,,Je kunt je voorstellen hoe vermoeiend het is als dat zenuwstelsel steeds uit de pas loopt.

”Zo’n vijftien coronapatiënten worden nu door Merem begeleid bij hun herstel. Het merendeel poliklinisch, een enkeling klinisch, oftewel intern. ,,Deze patiënten hebben door corona echt blijvende schade opgelopen aan longen, hersenen of zenuwen”, zegt Goossens. ,,Gelukkig geldt dat voor zover we nu kunnen beoordelen maar vooreen heel kleine groep.”

Een grotere groep heeft volgens Goossens geen blijvende schade, maar ervaart wel langdurig klachten op verschillende gebieden. Bij het ademhalen, doordat ze moeite hebben met het koppelen van de ademhaling aan de juiste inspanning. Ze hebben een belabberde conditie en slappe spieren. Kampen met geheugenproblemen en zijn snel overprikkeld en ze hebben last van plotselinge angsten, zweten of hartkloppingen. Het autonome zenuwstelsel regelt alle onbewuste processen in je lijf. Denk aan de ademhaling, de spijsvertering, het verwijden of vernauwen van de bloedvaten en het beïnvloedt ook de hartslag.

,,Een fantastisch systeem, maar ook heel kwetsbaar als iemand heel ziek of heel benauwd is geweest. Door die ontregeling reageert het zenuwstelsel bijvoorbeeld veel te heftig, waardoor je ’zomaar’ hartkloppingen kunt krijgen. Dat wordt door het lichaam dan weer geïnterpreteerd als acute stress of angst. Of je hebt door de verstoring meer moeite met het verwerken van prikkels, wat dan weer funest kan zijn voor je geheugen.”

Stress
Volgens Goossens gaat het om atypische klachten die ook door een huisarts niet altijd goed begrepen worden. ,,’Doe maar rustig aan’, krijgen mensen dan te horen, maar die maken zich zorgen of ze niet ineens een hartaandoening hebben of een paniekstoornis hebben ontwikkeld. En we weten dat zaken als slaapgebrek en stress een negatieve invloed hebben op het (herstel van het) onwillekeurige zenuwstelsel.”

Om het onwillekeurig zenuwstelsel weer rustig en goed aan het functioneren te krijgen, is het volgens de revalidatiearts belangrijk om te kijken hoeveel inspanning iemand aan kan, zonder dat hij daarna langer dan twee uur klachten krijgt. Dit is de basisconditie. ,,Van daaruit kun je je activiteiten met twintig procent verhogen. Gaat dat drie tot vijf dagen goed, dan kan je je inspanningen weer met twintig procent verhogen. Heb je een slechte dag, doe dan twintig procent minder dan je basisconditie.”

Truttig
,,Een truttig opbouwniveau, maar wel belangrijk. Als je al drie maanden doodmoe thuis aan het aanmodderen bent, dan ben je dolblij met een goede dag. Mensen doen dan al snel te veel, want ze voelen zich zo goed. Dat moeten ze de dagen daarna bekopen, waardoor ze juist achteruit gaan in plaats van vooruit.”

Volgens Goossens is het verstandig om fysieke en mentale inspanning met elkaar en met ’echt even helemaal niets doen’ af te wisselen. ,,Realiseer je daarbij dat bijvoorbeeld tv kijken heel veel prikkels geeft. Dat is mentaal erg vermoeiend. Naar buiten gaan, de horizon zien, naar het geruststellende geluid van vogels luisteren helpt allemaal om weer beter in evenwicht te komen. Maar ook dat gedoseerd uiteraard.”

Een ergotherapeut kan een patiënt helpen bij het vaststellen van zijn basisniveau en zijn belastbaarheid. Een fysiotherapeut kan helpen bij het trainen volgens bovengenoemd schema.

Nek uitsteken
Goossens: ,,Ik ben heel blij dat er door twee van mijn collega’s bij de Hersenstichting onderzoek wordt gedaan naar de cognitieve gevolgen van corona. Het virus is zo nieuw dat we nog nauwelijks weten wat voor schade het kan veroorzaken aan onze hersenen.

Wat dat betreft steek ik een beetje mijn nek uit, want over twee jaar weten we pas zeker of wat ik zeg klopt. Toch blijft mijn verwachting dat het overgrote deel van de mensen met deze klachten hun functies weer helemaal kunnen opbouwen. Die ervaring hebben we met patiënten die heel ernstig ziek zijn geweest door het ’gewone’ griepvirus. Het is alleen wel een heel lang traject met ups en downs. Dat zijn we niet meer gewend, maar dit is echt meer dan een vervelende snotneus.”

Door: Joyce Huibers
Gooi- en Eemlander